Vil leve livet med hardingfela

– Då eg gjekk på ungdomsskulen hadde eg bestemt meg for at eg skulle bli spelemann. Men eg hadde ikkje nokon refleksjon som strakk seg så langt som at det innebar å vere yrkesmusikar, seier Sivert Holmen.

Han gjekk kandidatstudiet i folkemusikk frå 2012 til 2016, og tok seinare PPU og ein master han var ferdig med i 2023.

Vegen inn til NMH gjekk naturleg frå folkemusikklinja på Vinstra, der han gjekk i ei klasse med mange som var glade i å øve. Fleire av dei ville gå vidare på høgare musikkutdanning, så då blei det slik for Sivert også.

Eigentleg hadde han sett føre seg eit år på Toneheim folkehøgskule først, men så kom han inn på NMH på første forsøk.

For ikkje lenge sidan fann han att ei bok der han hadde fylt ut fakta om seg sjølv. På spørsmålet om kva han ville bli når han blei stor, hadde Sivert skrive:

«Spelemann. Eller kanskje kulturskulelærar som speler litt ved sidan av.»

– Eg er ein ganske tryggheitssøkande person og har behov for ei viss sikkerheit eller forutsigbarheit, fortel Sivert.

Behovet for det trygge førte mellom anna til at Sivert studerte nordisk på Blindern parallelt med folkemusikkstudiet nokre år.

– Eg var veldig i tvil i periodar, og tenkte vel gjennom nesten heile bacheloren at det var umogleg å leve som hardingfelespelar, seier han.

– Eg trudde at om eg skulle klare det, så måtte eg takke ja til alt og vere med på mange ting eg ikkje hadde så lyst til. Så det var nok frykta for at det ikkje skulle gå som gjorde at eg studerte litt dobbelt, og sprang mellom Musikkhøgskolen og Blindern ein periode.

Etter kvart konsentrerte han seg «berre» om studiet på NMH. Men likevel blei han dregen mot det trygge då han skulle velje valfag det siste året. Det blei PPU, eit studium han fullførte på deltid året etter bacheloren.

Så flytta han til Valdres og fekk jobb med å arrangere Strunkeveko, Noregs største barne- og ungdomssamling for folkemusikk og folkedans. Han jobba i Valdres folkemusikkarrangement AS og arrangerte konsertar, og jobba også litt i kulturskulen.

Heile tida frilansa han òg, men etter at han fekk familie endte han opp med å samle så mykje som mogleg av jobb på ein plass. I tre år arbeidde han nesten fulltid på ein ungdomsskule.

Men i 2020 skjedde det noko.

– Eg ville prøve å etablere ein arbeidskvardag som fulltidsmusikar, gje det eit ordentleg forsøk. Gradvis forstod eg kor viktig det var for meg å kunne vere meir musikar, at det var ein stor del av meg, og at det var noko eg var god til og hadde lyst til, seier han.

Han stilte seg spørsmålet om korleis han hadde lyst til å leve livet sitt. Og så søkte han seg inn på master.

Men me spolar litt tilbake, til bachelorstudenten Sivert. Han fortel at det var der han blei betre til å øve, betre på instrumentet og fekk eit godt overblikk over hardingfelerepertoaret.

Støttefaga likte han også godt, som gehør og musikkteori. Timane med Olav Sæta i transkripsjon var noko han sette spesielt stor pris på.

– Musikalsk sett var utdanninga kjempegod. Men eg trur det mangla mange ting for å førebu folk på å bli yrkesmusikarar. Det var lite fokus på korleis ein kan strukturere arbeidskvardagen, manøvrere i søknadsskriving og slike ting. Kanskje var det ei litt «happy-go-lucky-innstilling» til livet som venta etterpå, seier Sivert.

– Dei som takla det sklei kanskje rett over i yrkeslivet. Men eg følte vel at eg ikkje fekk alle verktøya eg trengte. Dei fekk eg seinare, ved at eg til dømes jobba med å administrere eit sommarkurs, seier han.

Sivert kunne også kjenne på eit forventningspress, og at han blei målt i prestasjon, noko han meiner hang litt saman med eit noko kappleiksorientert fokus på studiet den gongen.

– Kvar gong eg tok opp fela, følte eg at eg ikkje kunne leve opp til forventningane folk hadde til meg. Eg stilte nok ganske store krav til meg sjølv også, så det var nok ein kombinasjon. Men eg taklar, eller har takla, forventningspress ganske dårleg, seier han.

– Eg hugsar interpretasjonsfaget som eit slikt fag der folk nærmast kunne få samabrot av å spele, seier Sivert.

Utan at Sivert trur han var den som blei mest prega, kan han hugse den kroppslege kjensla av vond nervøsitet. Men noko hadde skjedd då han starta på master.

– Det handla ikkje berre om meg og mitt indre liv, men det hadde i stor grad skjedd ei kulturendring. Ein ny metode blei innført, og det var bevisstheit rundt korleis ein skulle bygge god atmosfære og gje skikkelege tilbakemeldingar, så ein kunne utvikle seg som individuelle musikarar saman.

Men alle åra var veldig ulike, og Sivert hadde mykje utbytte av dei ulike studentane han fekk vere på NMH samtidig med.

– Til dømes hadde eg ekstremt stort utbytte av at Synnøve Bjørset gjekk master mens eg var bachelorstudent. Ho var veldig raus. Eg kunne invitere ho inn på øvingsrommet og ho høyrde på og kom med tilbakemeldingar. Om det er noko eg saknar i dag, så er det denne fagnerdinga og det detaljfokuset, seier Sivert og legg til:

– Det har tatt meg kjempelang tid å forstå at ikkje alle har ei interesse av å liksom dykke ned i ting. Eg har tenkt at alle menneske har det, men slik er det ikkje. Likevel er dette noko mange musikarar har til felles. Men så er det uendeleg mange måtar å gjere det på.

Sivert stupte raskt ned i slåttespelet då han kom inn på NMH. Det har alltid interessert han veldig, men han trur i dag at det ligg ein del mekanismar bak som handlar om bakgrunn.

– Eg kjem frå Finnmark og har vakse opp i Valdres, så eg har nok følt på eit slags bedragarsyndrom for det. I ungdommen hadde eg eit veldig behov for å, kva skal eg seie, få kredibilitet i det tradisjonelle hardingfelemiljøet. Og det er jo i stor grad knytt til kappleiken. Eg hadde eit over snittet stort behov for å klamre meg til den identiteten, kanskje nettopp fordi at eg følte eg sjølv var litt identitetslaus.

Han trur også at han i dei formative ungdomsåra var redd for å opne opp, redd for å miste kjernen i seg sjølv. Men samtidig er han som person open og nysgjerrig, samtidig som han veit kva han vil.

– Nokre personlegheitsuttrykk var nok litt på kollisjonskurs, men då eg blei trygg på meg sjølv og min eigen musikalitet, kompetanse og smak, så var det veldig mykje lettare å løfte blikket og samarbeide med andre, beskriv han.

– Gjennom masteren min skjønte eg at eg har estetiske dragningar i veldig ulike retningar, og eg har interesse for fleire ting eg trudde, eller hadde lyst til å tenke, då eg var 21.

Dette var kanskje også ein del av den interne konflikten hans då han gjekk på bachelor. Likevel var det ikkje berre i Sivert sjølv det hadde skjedd endringar då han returnerte til Musikkhøgskolen etter eit opphald.

– Det er kanskje lettare å sjå på dette om 10 eller 20 år. Men folkemusikkinstitusjonar har vel kanskje hatt periodar med mindreverdskompleks. No har ein derimot bygd opp ei stoltheit rundt folkemusikkutdanningar, og der har Unni Løvlid vore kjempeviktig for NMH. Samspelet med Ole Bull Akademiet og studiet på Rauland er også viktig her, seier han.

Gjennom alle åra han har fått erfare Musikkhøgskolen, har han observert følgjande:

– Då eg gjekk bachelor bar utdanninga preg av å vere laga over ein konservatorietradisjon tufta på den klassiske musikken, og at mange skulle ut i orkester og så vidare. Det har mange gode sider, men det er mange ting ein treng som folkemusikar i dag som ein ikkje fekk den gongen. Dette opplevde eg som meir på plass under masteren. Det er ei gradvis endring og fornying på gang. Sagt på ein annan måte: Ein er i dag i ferd med å få ein eigen folkemusikalsk konservatorietradisjon, seier Sivert.

– Kva var den mest merkbare forskjellen frå då du var ferdig på bachelor i 2016 til du starta på master i 2021?

– Det var på ein måte ei litt anna stemning. Eg trur kanskje den første, konkrete forskjellen var interpretasjonsfaget. Eg opplevde at det var ein veldig tydeleg metode som blei praktisert der, og det førte til at det var ein veldig nyttig arena og ein unevrotisk plass.

Han meiner mykje også heng saman med generasjonsforskjellar. Fokuset var kanskje eit anna hos dei yngre studentane.

– Studentane på bachelor opplevde eg som veldig uredde og framoverlente, noko eg seier med den største positivitet. Dei var veldig inspirerande.

I tillegg tok han aktiv styring over masterprosjektet sitt. Han valte å ta ein master som også inneheldt musikkforsking.

– Eg liker forbindelsen mellom det intellektuelle, det filosofiske og det musikalske. Eg hadde mange støttefag innanfor musikkteori, komposisjon, musikkforsking, og det var mykje filosofi på pensum, noko eg synest var kjempeflott. Eg tenkjer at den utøvande masteren også hadde hatt godt av dette. Det er noko med å løfte blikket, seier han.

Som rettleiarar hadde han Gjertrud Pedersen, Henrik Hellstenius og Anne Hytta. Ein god trekløver.

– Eg fekk den kompositoriske innfalsvinkelen til Henrik, hardingfeleperspektivet til Anne, og så hadde eg Gjertrud sitt overordna skarpe blikk og gode penn. Det gjorde at eg fekk eit veldig utfyllande perspektiv i prosjektet. Og ikkje minst fekk eg kjensla av at eg og prosjektet blei tatt 100 prosent på alvor, i møte med så dedikerte og skarpe hovud, seier Sivert.

Prosjektet hans handla om lydarslåttar frå Valdres, og det resulterte også i eit dobbeltalbum med tradisjonelle lydarslåttar og nyskrivne slåttar som han hadde jobba fram gjennom masteren. Musikk derfrå blei framført ved Nordic Music Days i Skotland i 2024.

At han venta nokre år før han tok master er han glad for.

– Det er sikkert mange som har nytte av ein master rett etter ein bachelor, men for min del tenkjer eg på det som ein styrke at det hadde gått ein del år. Det er noko med erfaringa, og rett og slett berre det å bli eldre, seier han.

– På masteren følte eg at eg fekk ei meir personleg oppfølging, og ein måte å prate om eige kunstnarskap på, som hjelpte meg veldig. For det å vere musikar eller kunstnar, det er ikkje ein åtte-til-fire-jobb. Det handlar om korleis du er som menneske, korleis du ser verda. Slike samtalar skulle eg ønske me hadde hatt på bachelor også. Det hadde ikkje trengt å vere så innmari mykje, eller så strukturert.

Han trur dette kunne ha hjelpt studentane med å sjå yrkeslivet tydlegare for seg.

– På eit vis kunne ein kanskje ha staka ut kursen og funne ut kvar den einskilde student vil og korleis ein som utdanning kan hjelpe vedkommande å få dei verktøya som kan gjere studenten til den musikaren den drøymer om å bli, seier Sivert.

Sjølv hadde han mange draumar han ikkje torde å snakke høgt om. Ting han ikkje sa til verken lærarar eller medstudentar, om kven han hadde lyst til å vere. Det blei liksom aldri prata om.

– Eg er kjempeglad for alle erfaringane eg har gjort, og ville ikkje vore forutan dei. Men om eg hadde arbeidd på folkemusikkstudiet hadde nok slike samtalar, om den einskilde sine kunstnariske ambisjonar, vore ein kjepphest for meg, seier Sivert.

Kvardagen som yrkesmusikar er annleis enn slik den var som student. Likevel prøver Sivert å halde på ein god øvingsrutine. Han liker å ha mål å øve mot, både dei kortsiktige og dei som ligg lengre framme i horisonten.

– Det å øve med glede, overskot og dedikasjon er kjempeviktig. Det er klart at kontinuitet også spelar inn. Så om du gjer ein ting kvar einaste dag gjennom eitt år, sjølv om det berre er eit kvarter, så har du til slutt 365 øvingsøkter på den tingen, og det er klart at du blir betre då enn om du i korte periodar øver fem timar i strekk på det.

På ein vanleg dag hos Sivert, når han ikkje er ute på speling, har han ganske faste rutinar på korleis han legg opp dagen sin.

– Når ungane er leverte og huset er tomt, startar eg dagen med å øve. Viss eg har veldig mykje å gjere, er det flymodus som gjeld. Eg må stenge verda ute og få øvd. Det er ein slags meditasjon.

Nokre gonger blir det eit kvarter, andre gonger ein time, med grunnøving. Så går han i gang med det meir konkrete. Har han konsertar å øve til, gjer han det. Men han er selektiv, og veit kor mykje tid han treng å bruke på ulike ting.

– Akkurat i dag har eg ingenting spesifikt å øve til, sjølv om det kjem ein del konsertar i løpet av dei neste vekene. Så då kan eg setje meg ned og gjere litt skippertak med administrativ jobbing. Men øvinga kjem alltid først, seier Sivert.

– Har du økter der du berre sit og speler?

– Det er eg ganske dårleg på. Det hender eg gjer det litt på kveldstid av og til, men det er ein av tinga eg skulle ønske at eg gjorde meir. No driv eg og speler litt munnharpe, og då er det det eg gjer mellom slaga. Men eg er nok veldig prosjektorienert, seier Sivert.

Han legg til:

– Men på eit tidspunkt var jo det å «berre spele» det viktigaste. Eg kan kjenne litt på det når eg speler til dans. Her om dagen gjorde eg det. Det er veldig befriande å ha ein slik hobby.

Å teste ut lærarlivet ved Musikkhøgskolen har han allereie gjort. For nokre år sidan var Sivert vikar for hardingfelelærar Håkon Høgemo nokre månader.

– Det var superlærerikt å undervise folk på eit så høgt nivå, seier han.

Studentane hadde veldig ulike ting dei ønska å jobbe med. Men felles for alle han møtte, var svolten dei hadde. Å møte den gjorde godt.

– Å møte folk som ser at heile verda er tilgjengeleg for dei, og som er så opne, det er veldig inspirerande.

Håkon Høgemo er kjend for sitt breie repertoar, og at han meistrar mange ulike tradisjonar til fingerspissane. Var dette eit press Sivert kjente på då han steppa inn for Håkon?

– Nei, eg kjente ikkje på noko frykt eller negative kjensler for det. Tvert imot har ein ein lyttekompetanse sjølv om ein ikkje nødvendigvis speler akkurat den same versjonen av Fykeruden. Men det er klart at det er ein fordel å ha gått gjennom løypa til Håkon sjølv, seier han.

– Eg tenkjer at det er viktig å ha eit slags felles kjernerepertoar på eit instrument. Så har ein felles referansar, og har vore borti ein slags, ikkje nødvendigvis uttalt kanon, men noko felles.

At Sivert sitt hardingfeleliv ikkje har vore utan motstand, var noko han drog nytte av inn til studentane.

– At eg har måtte jobbe med ein del ting, både teknisk, mentalt og øvingsmessig, det tek eg med meg. Alle plassar ein har møtt motstand sjølv er gull verdt i møte med andre som har liknande utfordringar.

– Kva er det viktigaste du har tatt med deg frå alle åra dine på NMH?

– Når du tek ei kunstudanning, så erfarer du mykje. Berre det at ein har vore i prosess, der har ein gjort seg nokre viktige erfaringar. Og at ein har internalisert ein institusjonskultur, det har ein verdi. Det gjer at ein har noko til felles med andre i feltet.

Samtidig som tradisjonsmusikken har blitt del av ein akademisk tradisjon, trur Sivert det er viktig å halde fast ved noko av den gamle måten musikken har blitt overlevert på.

– Eg har trua på at det er noko positivt ved at ein er eit akademi, og at det er ei institusjonalisering som set rammer. Men i dette systemet må ein også klare å dyrke det her med at feltet vårt kjem frå det uformelle. Det spelet og den dansen må også ha ein plass, seier han.